بیش فعالی چیست و چه نشانه هایی دارد؟

اگرشما هم به عنوان مادر، یکی از جملات زیر را شنیده اید، می بایستی به بیش فعالی کودک خود شک کنید:

• بچه جان خیلی شیطنت می کنی! دو دیقه بشین!
• فرزندم با افراد برزگتر از سن خودش رفاقت میکنه.
• فرزند شما سر کلاس هیچ دقتی نمیکنه.

یکی از مسائل مهمی که ذهن بسیاری از والدین را درگیر کرده است، بحث بیش فعالی کودکان و واکنش اطرافیان است.

بیش فعالی، به حالتی اطلاق می شود که کودك به نحو افراطی و بیش از اندازه فعال و پـر جنـب و جـوش باشـد واین تحرکات زیاد اطرافیان وي را دچار مشکل می کند. به علت بی دقتی ممکن است در انجام تکـالیف مدرسه و کارهاي محوله دیگر اشتباهات زیادي را مرتکب شوند. (نکته قابل توجه این است که همه کودکان، تا حدودی تحرکات گوناگون دارند. ولی از نقطه ای باید به بیش فعالی کودکان شک کرد که به نحو افراطی و غیرقابل کنترل می شود.

از چه سنی کودکان بیش می شوند؟

این اختلال در تعدادي از بچه هاي پیش دبستانی یا دوران ابتدایی دیده شده اسـت.

تشخیص  این اخـتلال در سنین زیر پنج سال قدري مشکل است. زیرا امکان دارد با رفتارهاي  طبیعی و شیطنت آمیز کودکان  اشتباه  گرفته شود .

فرزندان بیش فعال چه نشانه هایی دارند؟

همراهـی و جلـب توجه آنها دشوار است. این ویژگی، تقریباً بین 3 تا 5 درصد از کودکان مبتلا به این اختلال دیده می شود.

البته این اختلال به عنوان ناتوانی در یادگیري محسوب نمی شود؛ بلکه به نوعی بـی تـوجهی و حـواس پرتی در یادگیري محسوب می شود.

از جمله مشخصه هاي یک دانش آموز بیش فعال، می توان به نکات زیر اشاره کرد:

• نداشتن آرام و قرار
• نداشتن تمرکز
• پر جنب و جوش بودن و به قول معروف از دیوار راست بـالا رفـتن

دانش آموزي که  ناخواسته  با داشتن این اختلال، از فعالیت بیش از حدي برخوردار است، اغلب از سوي دیگران به ویژه خانواده و معلـم خـود سرزنش و تحقیر می شود و از طرف دیگر با بازیگوشی و شیطنت بسیار همه  را عاصی مـی کنـد.

با کودک بیش فعال چگونه رفتار کنیم؟

در میان موارد ذکر شده، مهم ترین عاملی که می تواند یاري دهنده دانش آموزان بـیش فعـال باشـد، اطـلاع رسـانی صحیح و مداخله به موقع براي برطرف کردن این نقیصه است؛ مشکلی که اگر به رفع آن توجـه نـشود، صدمه جبران ناپذیري بر دانش آموز بیش فعال وارد خواهد کرد.

بد رفتاری با کودک بیش فعال ممنوع:

• بسیاري از مادران و پدران از شیطنت بسیار زیاد کودکان بیش فعالشان شـکایت دارنـد.

آنها اظهار می دارند که فرزندشان مرتب در حال حرکت و فعالیت اسـت و نـوعی حالـت بـی قـراري و ناآرامی در او مشاهده می کنند.

• برخی از این والدین از فقدان تمرکز حواس و ضعف درسی کودك، نیـز صحبت می کنند .
• آنها علت این فعالیت بیش از اندازه را نمی دانند و مرتب فرزندشان را مورد سـرزنش قرار می دهند.
• این کودکان بعضاً مورد انتقاد و تنبیه  بسیار زیاد قرار می گیرند.

لازم به یادآوری است که در صورتی که رفتارهای شماتت آمیز و سرزنش کننده والدین ادامه دار باشد، در آینده شاهد یک خلأ عاطفی و شکل گیری عقده روانی (complex) در سنین بعدی کودک خواهیم بود.

بیش فعالی کودکتان را جدی بگیرید

• این اختلال با فعالیت بیش از اندازه، خرابکاري و آزار رسـاندن همـراه اسـت.
• کودکان بیش فعال  (همانگونه  که از این عنوان برمی آید)، بسیار پرتحـرك انـد و نمـی توانند یک جا آرام  بنشینند.
• آنها اضافه بر ناآرامی بسیار زیاد، نوعی اضطرار و اجبار براي خرابکـاري نیـز دارند.
• کودکان بیش فعال، اشیا را می شکنند یا پرتاب می کنند.
• همچنین کنجکاوي  بسیار از خود نشان  می  دهند و نه تنها اسباب بازي هایشان را خـراب مـی کننـد، بلکه  اشیاء و وسایل منزل را نیز دستکاري و خراب می کنند.
• کارهاي خطرناك را دوسـت دارنـد و ابـداً احساس خطر نمی کنند. بنابراین رفتارهایی بی مهابا از آنها سـرمی زنـد.

نکته: برخـی از بزرگـسالان آنهـا را افرادي بی باك و شجاع تصور می کنند؛ در حالی که  این رفتارهاي بی مهابا نشانگر این  واقعیـت اسـت که  احساس خطر واقعی ، که یک  احساس طبیعی است و بایستی در کودکان وجود داشته باشد، در این بچه ها وجود ندارد

• بازي هاي خطرناك:

از جمله بازي با کبریت و علاقه به وسایلی چون کارد و چـاقو نشانه هاي دیگري از گرایش ها و رفتارهاي غیرطبیعی این  بچه هاسـت.

• تهدید دیگران:

اختلالات سـلوك در ایـن کودکـان بعـضاً دیـده مـی شود؛ مثلاً بعضی از آنها رفتارهاي پرخاشگرانه دارند یا براي آسیب رساندن بـه دیگـران آنـان را تهدیـد می کنند.

ممکن است  به  حیوانات  نیز  صدمه  بزنند .

• تخلف از قانون:

بعضی دیگر در اعمالی چون سرقت و تقلـب و بـه  طـور کلـی  کارهایی  که  تخلف از قوانین و مقررات محسوب می شود شرکت می کنند.

کـودك بـیش فعـال احـساس خطر نمی کند. کودکان بیش فعال در مورد کارها و اشـیایی کـه بـه طـور طبیعـی بایـد در برابـر آنهـا احساس خطر کنند، خطري احساس نمی کنند

• تمایل به خلاف:

تمایل به  کارهـا ی خـلاف و خطرناك این  کودکان؛ مثلا آچار پیچ گوشتی را داخل پریز برق می کنند؛ اشیاء و وسایلی را کـه متعلـق بـه خودشان  نیست  برمیدارند؛ تمایل بسیاري به کشیدن سیگار دارند (ته سیگارها را برمی دارنـد و علاقـه به  کشیدن  آنها دارند) و همچنین  گرایش به دروغگویی در آنها بسیار بالاست و اغلب دروغ مـی گوینـد.

همچنین گرایش به کارهاي  خلاف از جمله دزدي در آنها بسیار زیاد است.

• دوستان بزرگتر:

به علاوه آنان تمایل  به  ارتباط  با کودکان  و نوجوانان بزرگتر از خود دارند. اغلب دوستانی  بزرگتر از خـود انتخاب  می کنند و از مصاحبت با نوجوانان لذت می برند. بسیار مایلند در صحبتها و فعالیت هاي  آنان  شرکت  کنند .

• کنجکاوی بیش از حد:

بـه نظـر مـی رسد این کودکان زودتر از حد معمول چشم و گوششان باز می شود و به کنجکـاوي هـاي بـسیار زیـاد دچار می شوند .

• نویسنده: مائده امین الرعایا

• برگرفته از کتاب: اختلال رفتاری | نیما نیک نژاد