چگونه فرزند بیش فعالم را درمان کنم؟

همانطور که در مقالات پیشین اشاره کردیم، بیش فعالی دارای یکسری علائم و نشانه های مشخصی است که با شناسایی انها می توانیم به فرزندمان کمک کنیم. همچنین اشاره کردیم معمولا بیش فعالی در سنین پیش از دبستان بروز پیدا می کند. هدف از قرار دادن این ملاک، کاهش حجم شیطنت های کودکان در سنین خردسالی است. بنابراین اگر کودکی در این حوزه سنی همچنان فعالیت های شیطنت امیز سنین قبل را ادامه دهد، باید به بیش فعالی وی شک کرد.

روش هاي درمان:

درمان هایی که براي کودکانADHD  (کم توجهی_بیش فعالی) به کـار میـرود مـیتواند به چهار گروه تقسیم گردد:

• آموزش والدین
• آموزش آموزگـاران
• اسـتفاده از کلاس هاي مخـصوص درمان دارویی
• درمان هاي روان شناختی توسط پزشک متخصص

آمـوزش والـدین و معلمـین:

آمـوزش والـدین و معلمـین بخـش مهمی از درمان را تشکیل می دهد و شامل دو بخش اسـت:

• آمـوزش بـراي شـناخت بیمـاري توسـط پزشک متخصص
• آموزش براي بکارگیري روش هاي درمانی والدین

باید این بیماري را بـه عنـوان یـک نقص خفیف در مراحل اولیه رشد مغز دانسته و به کودك خود به دید کودکی تنبل ، نافرمان ، شـرور و فضول که اگر بخواهد می تواند رفتاري طبیعی داشته باشد نگاه نکنند ، بلکه او را کـودکی بداننـد کـه تلاش می کند با ناتوانی خود که خارج از کنترلش است ، کنار بیاید. والدین باید راه هاي دیگري بـراي تشویق، تقویت اعتماد به نفس و ایجاد احساس موفقیت در کودکشان بیابند . فعالیت ورزشی ، هنـري، فنی ، اجتماعی می تواند فرصت هایی براي نمایان کردن توانائی هاي این کودکان ایجاد نماید .

انتظار می رود معلمان عزیز مقطع ابتدایی با توجه به مطالب فوق در جلسات معلـم بـا اولیـاء مـوارد رامتذکر شوند. با این عمل می توان با ایجاد یک تعامل دوطرفه از بروز مشکلات بعدي جلوگیري کرد. اختلال تمرکـز در ایـن کودکـان در کارهـایی کـه فعالیـت دائـم و جـدی مغـزي را لازم دارد مشهودتر است. آنها ممکن است در تماشاي تلویزیون ، بازي با کامپیوتر و فعالیت هـاي لـذت بخـش بـا کودکان دیگر تفاوتی نداشته باشند ولی در کارهایی که فعالیت مداوم مغزي و تمرکز لازم دارد( انجـام تکالیف درسی) تفاوت آنها با کودکان دیگر نمایان می شود. بـه نظـر مـی رسـد مغـز آنهـا اطلاعـات محیطی را بیش از حد لازم می گیرد ، یعنی در انتخاب توجـه بـه اطلاعـات ضـروري و بـی تـوجهی وحذف اطلاعات غیرضروري ضعف دارند.

رعایت قوانین منزل و مدرسه براي آنان مشکل اسـت و بـراي پیروي از قوانین توجه بیـشتري لازم دارنـد. در انجـام تکـالیف مدرسـه ، تمرکـز روي درس ، رعایـت قوانین مدرسه و داشتن روابط اجتماعی مناسب با همکلاسی ها مشکل دارند. براي رسیدن بـه اهـداف درازمدت برنامه ریزي نمی کنند.

درمان هاي روان شناختی توسط پزشک متخصص و دارو درمانی:

ابتدا باید مطمئن  باشیم که فرزندمان واقعاً نشانه هاي  این  اخـتلال را دارد؛ به علاوه  تشخیص نهایی توسط متخصص و پزشکان مجرب انجام می پذیرد. گاهی  والدینی کـه افرادي  بسیار مضطرب و نگران هستند، ممکن است جنب و جوش هاي طبیعی فرزند را دلیلی بر بـیش فعالی بدانند .

بنابراین  در قدم اول  بایستی راجع به تشخیص مطمئن باشیم و به فرزندمان برچسب هـای نادرست نزنیم .

در گام بعدی، با مراجعه به تیم روانشناسان، روند درمان کودکان را پیگیری خواهیم کرد. اگرچه در حال حاضر درمان قطعی براي این اختلال مذکور مشخص نشده اما می توان بـا مراجعـه بـه تیم هاي روانپزشکان و روانشناسان که با بهره مندي از روش هاي دارودرمـانی، رفتاردرمـانی و اصـلاح شناختی رفتاري به بهبود رفتارهاي اجتماعی، تحصیلی و روابط خانوادگی کودك و نوجوان می پردازندکمک شایان توجهی به ارتقاي مهارت هاي زندگی آنان کرد.

نکته: براي درمان این مشکل اولیا و معلمان باید درباره چگونگی رفتار با این گروه از دانش آمـوزان اطلاعـات کافی داشته باشند. ضمن این که ممکن است کودك تحت دارو درمـانی یـا روان درمـانی قـرار گیـرد.

معلمان باید با شناسایی به موقع دانش آموزان بیش فعال آن ها را به مشاوران مدارس یـا هـسته هـاي مشاوره ارجاع دهند تا تحت درمان قرار گیرند.

والدین و معلمان با کودک بیش فعال چگونه رفتار کنند؟

• صبور باشید:

معلمان باید با ایـن دانـش آمـوزان مهربان و صبور باشند، آن ها را به رسمیت بشناسند، در فعالیت هاي مـشارکتی آن هـا را نیـز شـرکت دهند و براي انتقال مطالب درسی از وسایل کمک آموزشی و بازي استفاده کنند. به  خاطر داشته باشیم  این  کودکان را به هیچ وجه کتک نـزنیم؛ زیـرا رفتارهـای انتقـام جویانه از آنها سر خواهد زد. بهتر است  با آنان مؤدبانه  و با محبت  صـحبت کنـیم. البتـه در برخـورد بـاسایر کودکان  نیز داشتن رفتاری مهرآمیز و عاری از خشونت لازم  اسـت.

• گام به گام با دانش آموز پیش روید:

ارائه تکالیف کمتر بـه دانش آموزان بیش فعال ضروري می باشد و توضیح مطالب درسی به آن ها باید شفاف تر و گام به گام ارائه شود. ضمن این که تعامل اولیاي دانش آموزان بیش فعال با مدرسه به پیـشرفت تحـصیلی آن هـا کمک می کند.

• فرزند خود را سرزنش نکنید

• از روانشناس کمک بگیرید:

خانواده دانش آموز بیش فعال باید با وي با مهربانی رفتار کنند و از مقایـسه و سـرزنش کردن فرزند خود به طور جدي خودداري کنند و با مراجعه به مشاور یا روانشناس در صـورت نیـاز راهکـار مناسبی براي درمان این اختلال به کار بگیرند.

• ورزش کنید:

انجام فعالیـت هـاي ورزشـی بـه ویـژه شـنا، دوچرخـه سواري و دویدن براي دانش آموزان بیش فعال بسیار مؤثر می باشد . انرژی اضافه این کودکان باید از طریق  فعالیتهـای مثبـت، از جملـه ورز ش کـردن، مصرف شود. بهتر است آنها را براي  بازي به زمین هـای بـزرگ بـرد و اجـازه داد کـه بـه فعالیـتهـای لذت بخش بپردازند. یا این که روزانه برای پیاده روی آنها را از خانه خـارج کـرد. در منـزل نیـز بایـستی مسئولیت هایی که از لحاظ جسمی قدری بچه ها را خسته می کند به آنها بـسپاریم تـا بـه ایـن وسـیله انرژی بیش ازحد آنان گرفته شود.

البته خوب است گاهی برای انجام این مسئولیت ها جوایزی هـم در نظر بگیریم. کارشناسـان پیـشنهاد می کنند بهتر است این افراد را بیشتر تشویق به کارهای گروهی و عملی تشویق نمود و سـعی کننـد کودکان یا نوجوانان خود را به سمت کارهايی که بیشتر تمرکز و دقـت لازم دارد سـوق دهنـد. ورزش کردن و انجام کارهاي مختلف در منزل و یا در نزد دوست و یا فامیلی که انرژي او را به کارهاي مثبـت بکشاند بهترین کمک و یاري به این گونه کودکان است.

• رژیم غذایی مشخصی را رعایت کنید:

• خوردن مواد غذایی حاوي امگـا3 براي این افراد بسیار مفید است
• هم چنین آن ها باید از خـوردن مـواد غـذایی شـیرین بـه جـز عـسل خودداري کنند .
• مواد تند و ترش تحریک پذیري دانش آموزان بیش فعال را افزایش می دهد بنـابراین مصرف این مواد نیز باید کاهش یابد.
• ضمن این که مواد حاوي رنگ مـصنوعی بـراي ایـن افـراد مـضراست.
• به طور کل، گروهـی از مواد غـذایی، باعث تحریک پذیري  می شوند و لازم  است  تا حـد امکـا ن از دادن  آنها به  بچه ها خودداری شود . از جمله:
• کاکائو
• فلفل
• شیرینی های مغازه
• غذا های تند و تیز
• خوراکی هایی با انرژي بالا
• شکلات
• قهوه
• نسکافه
• نوشابه هاي رنگی
• تنقلات

• فرزند خود را تحقیر نکنید:

والدین دانش آموز بـیش فعال، نباید از داشتن چنین فرزندي نگران باشند و به تنبیه و تحقیر اقدام کنند بلکـه بـا همکـاري بـامربیان مدرسه و استفاده از توانمندي مشاوران، آگاهی خود را نسبت به این اختلال افزایش دهند و بـه روش علمی براي درمان آن اقدام کنند.

• خواب شبانگاهی:

خواب  شبانگاهی این کودکان موضوع مهمی است؛ آنها بایـد شـب هـا زودتر به  رختخواب بروند و بخوابند. (نکته مهم انجاست که کودکان نباید به اجبار تلاش برای خوابیدن کنند. زیرا خواب امری غیر ارادی است و با تلاش کردن برای خوابیدن که امری ارادی است، کیفیت خواب از بین می رود(به اصطلاح بدخواب می شوند.) پس باید در طول روز به اندازه کافی ورزش کرده باشند تا شبها راحت و زودتر بخوابند.)

بهتر است والدین  برنامه خانواده را به گونه ای مناسب تنظیم  کنند و به هر طریـق  ممکـن بـه کـودك بفهمانند این یکی از قوانین خانواده اوست که شبها تا دیروقت بیدار نمانـد. در همـین زمینـه توصـیه می شود کودك از وسایلی چون بازی هاي کامپیوتر و تلویزیون، فیلم هاي خـشن و ترسـناك بـه صـورت افراطی استفاده نکند.

چنانچه  کودك بیش فعال از لحاظ توجه و تمرکز بسیار مشکل داشته باشد و رفتارهاي او موجب اذیت و آزار فراوان شود، بهتر است با روان پزشک کودک و نوجوان مشورت  شود تا به صلاحدید او کودك مقداري داروی اختصاصی این اختلال را مصر ف کنـد. (این کار در مرحله نهایی،چنانچه سایر روشها کارآمد نبود، پیشنهاد می شود.)

هرگـز نبایـد اجـازه بـدهیم کـودك و یـانوجوان ما به دیگران آسیب برساند و سپس ما آن را توجیه کنیم که او بچه است و نمی فهمد .

چه خوب است که ما با شناسایی این گونه کودکان در ابتدا براي درمان آنان اقدام کنیم ، درغیـر ایـنصورت باید منتظرعواقب شدیدتری باشیم که در مقالات بعدی در این رابطه صحبت خواهیم کرد.

• نویسنده: مائده امین الرعایا

• برگرفته از کتاب: اختلال رفتاری | نیما نیک نژاد