نصیحت‌های خیرخواهانه گاهی می‌تواند افسردگی را بدتر کند. افسردگی هیولایی خاموش و موذی است که چهره‌های بسیاری دارد و هر فردی را به شکلی منحصربه‌فرد و اغلب ویرانگر تحت تأثیر قرار می‌دهد. با وجود شیوع این بحران سلامت روان، ما همچنان در حمایت از کسانی که رنج می‌برند، اشتباهات خطرناکی مرتکب می‌شویم. حرف‌ها و رفتارهای خیرخواهانه ما گاهی می‌تواند به جای التیام، آسیب بیشتری ایجاد کند.
در ادامه به سه اشتباه رایج اشاره می‌کنیم — هر یک از آن‌ها می‌تواند ناخواسته عمق تاریکی را برای فرد مبتلا به افسردگی بیشتر کند:
۱. «فقط مثبت فکر کن، حالِت بهتر می‌شه»
این جمله‌ای است که بسیاری از ما شنیده‌ایم: «فقط مثبت فکر کن! روی چیزهای خوب تمرکز کن، همه‌چیز بهتر می‌شه.» اما تصور کنید به کسی که زیر بار سنگین افسردگی خرد شده است، بگویید با «فکر کردن» خودش را از آن بیرون بکشد. این توصیه می‌تواند مانند خیانتی دردناک باشد.
به عنوان مثال، زهرا، زنی سی‌ساله بود که با افسردگی‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کرد که ماه‌ها رو به وخامت گذاشته بود. حتی از رختخواب بیرون آمدن برایش دشوار بود، چه برسد به تمرکز روی چیزهای مثبت.
وقتی دوستی با لبخندی گفت: «فقط باید طرز فکرت رو عوض کنی! اگه مثبت بمونی، همه‌چیز بهتر می‌شه»، قلب زهرا فرو ریخت. آن توصیه خیرخواهانه، عمق درد او را نادیده گرفت و به جای آن، احساس گناه و شرم را به غمِ از پیش طاقت‌فرسای او افزود. فراموش کردن این نکته آسان است که افسردگی فقط یک طرز فکر نیست — بلکه یک وضعیت ناتوان‌کننده است که توانایی دیدن نور را از فرد می‌گیرد. گفتن «فقط مثبت فکر کن» می‌تواند مانند نادیده گرفتن تاریکی‌ای باشد که فرد در تلاش برای پیمودن آن است.
۲. «چرا فقط یه قرص نمی‌خوری که تموم شه بره؟»
دارو اغلب بخشی از برنامه درمانی افسردگی است، اما تصور اینکه دارو معجزه‌ای آنی باشد می‌تواند فاجعه‌بار باشد.
اکبر، پدری ۴۵ ساله و دارای دو فرزند، پس از ماه‌ها رنج، داروهای ضدافسردگی تجویز شد. اما وقتی از نبود پیشرفت کافی صحبت کرد، مردم شروع به گفتن این جمله کردند: «چرا فقط قرص‌هات رو نمی‌خوری که تموم شه بره؟»
این توصیه خیرخواهانه اما اشتباه، پیچیدگی افسردگی و عوامل متعددی را که بر آن تأثیر می‌گذارند، نادیده می‌گیرد. داروهای ضدافسردگی می‌توانند کمک‌کننده باشند، اما همه‌چیز را حل نمی‌کنند و قطعاً به درد عمیق عاطفی و روانی‌ای که افراد تحمل می‌کنند، نمی‌پردازند. کوین تنها با عدم تعادل شیمیایی دست‌وپنجه نرم نمی‌کرد؛ او با سال‌ها تروما، ازدواجی پرتنش و احساس عمیق بی‌هدفی روبه‌رو بود. وقتی دیگران با راه‌حلی ساده مثل خوردن قرص، مبارزه او را نادیده گرفتند، احساس انزوا و ناکافی بودن در او تقویت شد. دارو راه‌حل همه‌چیز نیست — بلکه بخشی از رویکردی چندوجهی است که شامل درمان، مراقبت از خود و حمایت عاطفی می‌شود.
۳. «فقط کافیه از این حالت دربیای»
شاید یکی از خطرناک‌ترین چیزهایی که می‌توان به فرد مبتلا به افسردگی گفت این باشد که: «فقط کافیه از این حالت دربیای!» این پیام القا می‌کند که افسردگی صرفاً یک انتخاب است — حال بدی که اگر فرد «بیشتر تلاش کند» می‌تواند آن را درست کند.
تصور کنید سارا، زنی ۲۸ ساله که سال‌ها با افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کرد. پس از یک جدایی دردناک و مجموعه‌ای از فقدان‌های شخصی، او بیشتر در ناامیدی فرو رفت.
در یکی از تاریک‌ترین لحظاتش، یکی از اعضای خانواده به او گفت: «باید دست از این اداها برداری و خودت رو جمع‌وجور کنی. خیلی‌ها شرایطشون از تو بدتره.» اثر این حرف ویرانگر بود. دردی که از قبل تحمل می‌کرد، حالا مانند نقصی شخصی به نظر می‌رسید. او به اندازه کافی برای «از این حالت بیرون آمدن» تلاش نکرده بود — اما در آن لحظه، احساس کرد کاملاً ناتوان از تغییر هر چیزی است. فشار برای «فقط بهتر شدن» می‌تواند مانعی عظیم بین فردی که رنج می‌کشد و حمایتی که به‌شدت به آن نیاز دارد، ایجاد کند.
نتیجه‌گیری
هنگام حمایت از افرادی که با افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، کلمات ما اهمیت دارند. تمایل ما برای «درست کردن» یا «شاد کردن» فردی که در رنج است، اغلب باعث می‌شود رنج او را کوچک بشماریم یا راه‌حل‌هایی ارائه دهیم که به نظر می‌رسند دردش را نادیده می‌گیرند. اگر واقعاً می‌خواهیم کمک کنیم، باید دست از این فرض برداریم که می‌دانیم چگونه از تاریکی دیگری فرار کنیم. در عوض، باید گوش دهیم، تأیید کنیم و بدون قضاوت، همدلی کنیم. گاهی اوقات، فقط بودن در کنارشان — بدون تلاش برای «حل کردن» مشکل — می‌تواند شفابخش‌ترین کار باشد.
ترجمه: مائده امین الرعایا
منبع:
- Marwaha, S. (2023). Novel and emerging treatments for major depression, The Lancet, Volume 401, Issue 10371, 141 – 153
- Marx, W., Penninx, B.W.J.H., Solmi, M. et al. (۲۰۲۳). Major depressive disorder. Nat Rev Dis Primers ۹, ۴۴ https://doi.org/10.1038/s41572-023-00454-1