به‌عنوان والدین، همه ما این موقعیت را تجربه کرده‌ایم: زمانی که کودکی رفتار نادرستی نشان می‌دهد، حد و مرزها را می‌شکند یا اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند. چه کودکان نوپا دچار قشقرق شوند، چه نوجوانان سرکشی کنند یا حتی فرزندان بزرگسال از مرزها عبور کنند، احساس درماندگی اولین گزینه‌ای است که سراغ والدین می‌آید. اما چه کنیم مدیریت یک کودک دشوار، راحت‌تر شود؟ به‌عنوان یک روانشناس کودک و نوجوان، من رویکردی ساده و کاربردی برای مدیریت این کودکان معرفی کرده‌ام که در هر سنی مؤثر است. این رویکرد در سه کلمه خلاصه می‌شود: آرامش، قاطعیت و غیرکنترل‌گر.
آرامش
اولین گام این است که هنگام ناراحتی یا رفتار نامناسب کودک، آرام بمانید. گفتنش آسان‌تر از انجام دادنش است، مگه نه؟ بااین‌حال، وضعیت هیجانی شما مستقیماً بر نحوه مدیریت موقعیت تأثیر می‌گذارد. اگر با خشم، ناامیدی یا اضطراب واکنش نشان دهید، مشکل تشدید می‌شود. از سوی دیگر، حفظ آرامش، فضایی برای برقراری ارتباط منطقی ایجاد می‌کند. این امر به‌ویژه هنگام مواجهه با رفتارهای چالش‌برانگیز بسیار مهم است.
مثال: فرزندتان از تمیز کردن اتاقش امتناع می‌کند و این برای پنجمین بار در این هفته است. به‌جای فریاد زدن، نفس عمیقی بکشید و به‌آرامی بگویید: «می‌دانم که ناراحت هستی، اما ما توافق کردیم که الان اتاقت را تمیز کنی. بیا با هم این کار را انجام دهیم، یا می‌توانم چند دقیقه به تو فرصت بدهم که آرام شوی و بعد شروع کنیم.»
نکته برای خوانندگان: قبل از واکنش به لحظات پرتنش، تکنیک‌های آرام‌سازی مانند نفس عمیق کشیدن یا شمردن تا ده را تمرین کنید. این کار به شما کمک می‌کند خونسردی خود را حفظ کرده و الگوی مثبتی برای فرزندتان باشید.
قاطعیت
عنصر کلیدی این فرمول، قاطع بودن است. این به معنای سخت‌گیری یا خشونت نیست؛ بلکه به معنای حفظ مرزهای روشن و پایدار است. زمانی که قاطع هستید، بدون فریاد زدن یا تهدید، این پیام را انتقال می‌دهید که برخی رفتارها غیرقابل مذاکره هستند. قاطعیت، اعتمادبه‌نفس و وضوح را منتقل می‌کند و این امر به کودکان کمک می‌کند احساس امنیت داشته باشند، زیرا می‌دانند از آن‌ها چه انتظاری می‌رود.
مثال: فرزند هفت‌ساله‌تان در فروشگاه قشقرق به پا می‌کند چون اسباب‌بازی می‌خواهد. به جای تسلیم شدن یا نادیده گرفتن رفتار، با آرامش اما قاطعانه بگویید: «می‌دانم که اسباب‌بازی را می‌خواهی، اما امروز قرار نیست آن را بخریم. می‌توانیم وقتی به خانه رسیدیم بیشتر در موردش صحبت کنیم.»
نکته: ثبات داشتن کلید کار است! اگر یک روز قاطع باشید و روز بعد آسان بگیرید، فرزندتان سردرگم می‌شود. به تصمیمات خود پایبند باشید، حتی اگر در لحظه ناخوشایند باشد.
غیرکنترل‌گر
آخرین بخش این معما، غیرکنترل‌گر بودن است. این جنبه، از جمله بخش‌های کمتر درک‌شده در فرزندپروری است. غیرکنترل‌گر بودن به معنای ارائه انتخاب‌ها و اجازه دادن به کودک برای احساس قدرت داشتن است، حتی زمانی که محدودیت‌هایی تعیین می‌کنید. به جای اینکه هر حرکتشان را دیکته کنید، می‌توانید با احترام و همدلی آن‌ها را راهنمایی کنید.
مثال: نوجوانتان از انجام تکالیف خودداری می‌کند، اما شما می‌دانید که انجام آن ضروری است. به جای دستور دادن «الان تکالیفت را انجام بده»، می‌توانید بگویید: «فکر نمی‌کنی اگر تکالیفت را انجام بدهی، کمتر احساس استرس کنی؟ دوست داری اول با ریاضی شروع کنی یا علوم؟» این کار به آن‌ها کمی اختیار می‌دهد، در حالی که همچنان بر انجام تکلیف تأکید دارد.
نکته: اجازه دهید فرزندتان مسئولیت تصمیم‌هایش را بر عهده بگیرد. توانمندسازی آن‌ها برای انتخاب، خودکنترلی را تقویت کرده و مقاومت را کاهش می‌دهد.
جمع‌بندی
فرمول «آرامش، قاطعیت و غیرکنترل‌گر» ساده اما فوق‌العاده مؤثر است. با برخورد آرام، تعیین مرزهای قاطع و داشتن نگرشی غیرکنترل‌گر در موقعیت‌های چالش‌برانگیز، می‌توانید تنش‌ها را کاهش داده و رابطه‌ای همکاری‌محورتر با فرزندتان بسازید.
این رویکرد برای کودکان نوپا تا فرزندان بزرگسال مؤثر است. با به‌کارگیری این اصول، می‌توانید در عرض ده روز — و اغلب حتی زودتر — شاهد تغییر در رفتار فرزندتان باشید.
به خاطر داشته باشید که مدیریت رفتارهای چالش‌برانگیز درباره اجرای بی‌نقص نیست؛ بلکه درباره پیشرفت است. با صبر و ثبات، می‌توانید با اعتمادبه‌نفس و آرامش، از پسِ لحظات دشوار برآیید.
ترجمه : مائده امین الرعایا